Ο δρόμος προς τη παραγωγή εμβολίων

Φάσεις κλινικών δοκιμών

Είναι ευρέως γνωστό πως για την έγκριση ενός φαρμάκου ή εμβολίου προηγούνται εξαιρετικά πολύπλοκες διαδικασίες, ώστε να εξασφαλιστεί η ασφάλεια και η εγκυρότητά του. Επομένως, είναι σημαντικό εκτός από τους επιστήμονες υγείας και ο κάθε πολίτης να γνωρίζει κάποια βασικά στοιχεία που αφορούν τη νομοθεσία γύρω από τις κλινικές δοκιμές και τα δεδομένα που απαιτούνται, ώστε αυτή να συνεχίσει με τελικό αποτέλεσμα την πώληση ενός φαρμακευτικού προϊόντος.

Για να κατανοηθούν πλήρως οι διαδικασίες αυτές, θα γίνει μια αναφορά στις φάσεις των κλινικών μελετών. Αρχικά, οι  κλινικές μελέτες τυπικά αρχίζουν με λίγους εθελοντές και σταδιακά ο αριθμός τους αυξάνεται. Οι φάσεις των μελετών είναι τέσσερις και συγκεκριμένα :

  •       Φάση Ι: Συνήθως συμμετέχουν 20-100 υγιείς εθελοντές ή πάσχοντες από συγκεκριμένη νόσο. Η φάση αυτή διαρκεί αρκετούς μήνες. Ελέγχεται η ασφάλεια, η αποτελεσματικότητα του σκευάσματος, η πορεία και αποικοδόμηση του φαρμάκου και υπολογίζονται οι δοσολογίες. Το περίπου 70% των υπό έρευνα σκευασμάτων περνούν στην επόμενη φάση των κλινικών δοκιμών.
  •       Φάση ΙΙ: Συμμετέχουν μερικές εκατοντάδες εθελοντές. Ελέγχονται η αποτελεσματικότητα και οι ανεπιθύμητες ενέργειες του ερευνητικού σκευάσματος. Στόχο έχει τη βέλτιστη δοσολογία. Η φάση αυτή υπό φυσιολογικές συνθήκες διαρκεί έως 2 χρόνια. Περίπου το 33% των ερευνητικών σκευασμάτων περνά στην επόμενη φάση.
  •       Φάση ΙΙΙ: Είναι το τελευταίο βήμα πριν από την έγκριση ενός νέου φαρμακευτικού προϊόντος. Συμμετέχουν 300 έως 3.000 εθελοντές. Φυσιολογικά διαρκεί 1 έως 4 χρόνια. Ελέγχονται η αποτελεσματικότητα και οι ανεπιθύμητες ενέργειες του σκευάσματος σε ακόμα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Αυτό είναι σημαντικό για να βρεθούν και οι λιγότερο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες. Πραγματοποιούνται επαληθευτικές μελέτες και σύγκριση με υπάρχουσες θεραπείες. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι η φάση αυτή απαιτεί το μεγαλύτερο κόστος. Περίπου 25-30% των ερευνητικών σκευασμάτων επιτυγχάνουν. Εφ’ όσον τα ευρήματα των μελετών αξιολογηθούν θετικά από τις εγκριτικές αρχές, τα σκευάσματα λαμβάνουν άδεια κυκλοφορίας.
  •       Φάση IV: Είναι οι μελέτες που γίνονται μετά την έγκριση ενός νέου σκευάσματος (μετεγκριτικές μελέτες). Συγκεντρώνονται στοιχεία από χιλιάδες εθελοντές στην καθημερινή ιατρική πρακτική.

Παρακάτω , θα αναλυθούν οι φάσεις των κλινικών δοκιμών δύο πολύ γνωστών και νέων εμβολίων κατά του κορωνοϊού COVID-19.

       Το πρώτο είναι το CoronaVac (Sinovac Life Sciences, Πεκίνο, Κίνα), ένα αδρανοποιημένο υποψήφιο εμβολίου κατά του COVID-19. Οι κλινικές δοκιμές ξεκίνησαν με τη φάση ½ , μια τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο φάση, κατά την οποία συμμετείχαν υγιείς ενήλικες ηλικίας 18-59 ετών. Για την ασφάλεια των συμμετεχόντων, ενήλικες με έκθεση sars- CoV- 2 ή ιστορικό λοίμωξης, με αξονική θερμοκρασία άνω των 37 °C, ή αλλεργική αντίδραση σε οποιοδήποτε συστατικό του εμβολίου αποκλείστηκαν.

   Η δοκιμή φάσης 1 πραγματοποιήθηκε με κλιμακούμενο στη δόση τρόπο. Αρχικά ,οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν (1:1), χωρίς ειδική τυχαιοποίηση, σε δύο ομάδες του προγράμματος εμβολιασμού, στις ημέρες 0 και 14 και στις ημέρες 0 και 28 , και μέσα σε κάθε ομάδα οι πρώτοι 36 συμμετέχοντες έλαβαν το μπλοκ 1 (χαμηλή δόση CoronaVac [3 μg ανά 0·5 mL αραιωτικό υδροξειδίου του αλουμινίου ανά δόση). Άλλοι  36 ορίστηκαν στο μπλοκ 2 (υψηλή δόση Coronavc [6 μg ανά 0·5 mL αραιωτικό υδροξειδίου του αλουμινίου ανά dse]). Μέσα σε κάθε μπλοκ, οι συμμετέχοντες ορίστηκαν τυχαία (2:1), χρησιμοποιώντας τυχαιοποίηση μπλοκ με μέγεθος μπλοκ έξι, είτε σε δύο δόσεις CoronaVac, είτε σε δύο δόσεις εικονικού φαρμάκου.

     Στη δοκιμή φάσης 2 οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν αρχικά (1:1), χωρίς ειδική τυχαιοποίηση, στις ημέρες 0 και 14 και στις ημέρες 0 και 28 της ομάδες εμβολιασμού, και οι συμμετέχοντες έλαβαν τυχαία (2:2:1), χρησιμοποιώντας τυχαιοποίηση μπλοκ με μέγεθος μπλοκ πέντε, για να λάβουν δύο δόσεις είτε CoronaVac χαμηλής δόσης, υψηλή δόση CoronaVac, είτε εικονικό φάρμακο. Οι συμμετέχοντες, οι ερευνητές και το εργαστηριακό προσωπικό ήταν καλυμμένοι με την κατανομή της θεραπείας. 

      Τελικό αποτέλεσμα των φάσεων λαμβάνοντας υπόψη την ασφάλεια, την ανοσογονικότητα και την παραγωγική ικανότητα, είναι η δόση των 3 μg του CoronaVac, δόση για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας σε μελλοντικές δοκιμές φάσης 3.

          Το δεύτερο εμβόλιο είναι της Sinovac – PROFISCOV και αποτελεί αδρανοποιημένο εμβόλιο του Covid-19. Πρόκειται για μια κλινική δοκιμή φάσης ΙΙΙ, τυχαιοποιημένη, πολυκεντρική, καθοδηγούμενη από τελικά σημεία, διπλά τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειάς του. Το προσροφημένο εμβόλιο COVID-19 (αδρανοποιημένο) θα συγκριθεί με το εικονικό φάρμακο. Οι εθελοντές- συμμετέχοντες θα τυχαιοποιηθούν για να λάβουν δύο ενδομυϊκές δόσεις του διερευνητικού προϊόντος ή του εικονικού φαρμάκου, σε αναλογία 1:1, στρωματοποιημένη ανά ηλικιακή ομάδα (18 έως 59 ετών και 60 ετών ή περισσότερο) και θα παρακολουθούνται για ένα έτος με ενεργό παρακολούθηση της ασθένειας. Ανάλογα με τις ηλικιακές ομάδες θα αναλυθούν δύο βάσεις δεδομένων. Η μία αντιστοιχεί σε ενήλικες 18-59 ετών και η άλλη για τους ηλικιωμένους (ηλικίας 60 ετών και άνω). Το κατώτατο όριο για να θεωρηθεί το εμβόλιο αποτελεσματικό θα είναι η επίτευξη επιπέδου προστασίας τουλάχιστον 50%, όπως προτείνεται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και τον FDA. Η επιτυχία σε αυτό το κριτήριο θα καθοριστεί με διαδοχική παρακολούθηση με προσαρμογή του κατώτερου ορίου του διαστήματος εμπιστοσύνης 95% πάνω από το 30% για το κύριο τελικό σημείο αποτελεσματικότητας. 

   Οι συμμετέχοντες είναι  υγιείς ή/και συμμετέχοντες με κλινικά ελεγχόμενη νόσο, και των δύο φύλων, ηλικίας 18 ετών και άνω, που εργάζονται ως επαγγελματίες υγείας και εκτελούν φροντίδα σε μονάδες που ειδικεύονται στην άμεση επαφή με άτομα με πιθανά ή επιβεβαιωμένα κρούσματα COVID-19. Η συμμετοχή εγκύων γυναικών και εκείνων που θηλάζουν, καθώς και εκείνων που σκοπεύουν να μείνουν έγκυες εντός τριών μηνών μετά τον εμβολιασμό δεν θα επιτρέπεται. Οι συμμετέχοντες θα συμπεριληφθούν μόνο μετά την υπογραφή του εντύπου συγκατάθεσης μετά από εθελοντική ενημέρωση και τη διασφάλιση ότι υποβάλλονται σε αξιολόγηση ελέγχου και συμμορφώνονται με όλα τα κριτήρια ένταξης και αποκλεισμού.

   Το εμβόλιο κατασκευάστηκε από τις Βιοεπιστήμες Sinovac (Πεκίνο, Κίνα) και περιέχει 3 μg/0,5 mL (που ισοδυναμεί με 600 SU ανά δόση) αδρανοποιημένου ιού SARS-CoV-2 και υδροξείδιο του αλουμινίου ως ανοσοενισχυτικό. Αντίστοιχα, το εικονικό φάρμακο περιέχει υδροξείδιο του αλουμινίου σε διάλυμα 0,5 mL .Το πρόγραμμα τόσο της πειραματικής παρέμβασης όσο και του εικονικού φαρμάκου είναι δύο δόσεις 0,5 mL IM (δελτοειδές) με διάστημα δύο εβδομάδων.

    Το κύριο τελικό σημείο αποτελεσματικότητας είναι η συχνότητα συμπτωματικών κρουσμάτων ιολογικά επιβεβαιωμένου COVID- 19 δύο εβδομάδες μετά τον δεύτερο εμβολιασμό. Η ιολογική διάγνωση θα επιβεβαιωθεί με την ανίχνευση νουκλεϊκού οξέος SARS-CoV-2 σε κλινικό δείγμα. Το κύριο τελικό σημείο ασφάλειας είναι η συχνότητα των ζητηθεισών και αυτόκλητων τοπικών και συστηματικών ανεπιθύμητων ενεργειών κατά τη διάρκεια της περιόδου μίας εβδομάδας μετά τον εμβολιασμό, σύμφωνα με την ηλικιακή ομάδα σε ενήλικες (18- 59 ετών) και ηλικιωμένους (ηλικίας 60 ετών και άνω).  

Θα υπάρχουν δύο κατάλογοι τυχαιοποίησης, ένας για κάθε ηλικιακή ομάδα, με βάση τα προς χορήγηση διερευνητικά προϊόντα, δηλαδή εμβόλιο ή εικονικό φάρμακο σε αναλογία 1:1. Κάθε λίστα τυχαιοποίησης θα περιλαμβάνει έως και 11.800 ενήλικες (18-59 ετών) και 1.260 ηλικιωμένους (60 ετών και άνω), τον μέγιστο αριθμό συμμετεχόντων που απαιτούνται ανά ηλικιακή ομάδα. Θα χρησιμοποιηθεί ένα ηλεκτρονικό κεντρικό σύστημα τυχαιοποίησης για τον προσδιορισμό του διερευνητικού προϊόντος που πρέπει να λάβει κάθε συμμετέχων.

Ο συνολικός αριθμός των συμμετεχόντων που απαιτούνται για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας, 13.060 συμμετέχοντες, ικανοποιεί το απαιτούμενο μέγεθος δείγματος που υπολογίζεται για την αξιολόγηση της ασφάλειας. Ως εκ τούτου, ο συνολικός αριθμός που λαμβάνεται για την αποτελεσματικότητα θα είναι ο αριθμός που διατηρείται για τη μελέτη. Μέχρι 13.060 συμμετέχοντες αναμένεται να συμμετάσχουν στη μελέτη, με έως και 11.800 συμμετέχοντες ηλικίας 18 έως 59 ετών και 1.260 ηλικιωμένους συμμετέχοντες ηλικίας 60 ετών και άνω. Οι μισοί από τους συμμετέχοντες σε κάθε ομάδα θα λάβουν το πειραματικό εμβόλιο και οι μισοί από αυτούς θα λάβουν το εικονικό φάρμακο. Η πρόσληψη συμμετεχόντων μπορεί να τροποποιηθεί όπως συνιστάται από την επιτροπή παρακολούθησης της ασφάλειας των δεδομένων κατά τη στιγμή της ενδιάμεσης ανάλυσης χωρίς παρακολούθηση ή της τυφλής αξιολόγησης του ποσοστού επίθεσης COVID-19 κατά τη διάρκεια της μελέτης. 

Στα παραπάνω παραδείγματα παρατηρείται  αρκετά μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης σπανιότερων παρενεργειών, που ίσως δεν λαμβάνονταν υπόψιν. Παράλληλα, γίνεται αντιληπτό  πως για την έγκριση ενός φαρμακευτικού προϊόντος απαιτούνται συγκεκριμένες διαδικασίες, αυστηρά καθορισμένες, με γνώμονα αφενός την ασφάλεια  των συμμετεχόντων στη παραπάνω διαδικασία και αφετέρου την εξασφάλιση υγείας ασθενών και μη.

 

  

Το παρόν άρθρο βασίστηκε σε δεδομένα από τις παρακάτω πηγές:

  •  Safety, tolerability, and immunogenicity of an inactivated SARS-CoV-2 vaccine in healthy adults aged 18-59 years: a randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 1/2 clinical trial.  Yanjun Zhang , Gang Zeng

           doi: 10.1016/S1473-3099(20)30843-4

 

  • Double-Blind, Randomized, Placebo-Controlled Phase III Clinical Trial to Evaluate the Efficacy and Safety of treating Healthcare Professionals with the Adsorbed COVID-19 (Inactivated) Vaccine Manufactured by Sinovac – PROFISCOV.  Ricardo Palacios , Elizabeth González Patiño

                 doi: 10.1186/s13063-020-04775-4

Τα πνευματικά δικαιώματα της εικόνας ανήκουν: Olivier Le Moal | Dreamstime.com

Ακομα δεν εχεις καταλαβει πως λειτουργουν τα εμβολια Covid-19;

Τι ισχυει πραγματικα για τα εμβολια του ιου SARS-CoV-2, που εχουν διχασει την ελληνικη κοινωνια

Η απρόσμενη εμφάνιση του νέου SARS-CoV-2 σχεδόν ένα χρόνο πριν έχει επιφέρει αναπάντεχες αλλαγές στην εξέλιξη της κοινωνίας και φυσικά της επιστήμης. Ο νέος αυτός ιός απασχολεί όχι μόνο την επιστημονική κοινότητα, αλλά και τον μέσο πολίτη και αυτό το άρθρο επικεντρώνεται στην περιληπτική ανάλυση των εμβολίων κατά του Covid-19.

 

Ουσιαστικά στόχος όλων των εμβολίων είναι να ενεργοποιήσουν, ακολουθώντας διαφορετική διαδρομή το καθένα, το αμυντικό σύστημά μας, ώστε να παράγει αντισώματα και να είναι έτοιμος ο οργανισμός σε μία τυχόν μελλοντική προσβολή. 

Εικόνα 2-a: έμφυτη και b: επίκτητη ανοσοαπόκριση.

Εμβόλια mRNA

Τα εμβόλια τύπου mRNA είναι από τα πρώτα εμβόλια που έχουν εγκριθεί και έχουν βγει στην κυκλοφορία. Σε αυτά ανήκουν το ΒΝΤ162b2 από την Pfizer-BioNTech και το mRNA-1273 από τη Moderna. Η ανάπτυξη τέτοιων εμβολίων έχει μεγάλη απήχηση, καθώς η μελέτη και η διαδικασία παραγωγής τέτοιων εμβολίων είναι σχετικά γρήγορη. Πιο συγκεκριμένα, καθώς νέοι ιοί παραμονεύουν ή ο τρέχων κορονοϊός μεταλλάσσεται, οι ερευνητές μπορούν γρήγορα να κωδικοποιήσουν το mRNA ενός εμβολίου, ώστε με τις κατάλληλες παραγωγικές διεργασίες, να μπορέσουν να παραχθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα μεγάλες ποσότητες του εμβολίου.

Τα mRNA εμβόλια λειτουργούν χρησιμοποιώντας  γενετικό υλικό (είτε RNA είτε DNA) το οποίο τα κύτταρα μεταφράζουν και σχηματίζεται μία πρωτείνη που ονομάζεται «spike protein». Το γενετικό υλικό εισάγεται με τη μορφή λιπιδικών νανοσωματιδίων τα οποία διασπώνται και αυτό εισάγεται στο κύτταρο. Η spike πρωτεΐνη αφού παραχθεί οδηγείται στην κυτταρική μεμβράνη. 

Εικόνα 3-σχηματική αναπαράσταση της Spike protein και το σύμπλοκο του με τον ACE2 του υποδοχέα2, με κυανό χρώμα αναπαρίσταται η δομή του πυρήνα, RBD, και με κόκκινο ο βρόχος RBM που αλληλεπιδρούν με το ένζυμο.

Η πρωτεΐνη αυτή εντοπίζεται επίσης στην επιφάνεια του ιού SARS-COV 2. Αυτό που συμβαίνει είναι μία ανοσολογική απόκριση. Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματός μας μόλις έρθουν σε επαφή με την πρωτεΐνη και την αναγνωρίσουν ως αντιγόνο, ενεργοποιούν τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού μας και παράγουν αντισώματα τα οποία είναι ικανά να καταστρέψουν τον ιό σε μία τυχόν μελλοντική προσβολή.

Αξίζει να τονιστεί ότι η spike πρωτεΐνη από μόνη της είναι αβλαβής και το μόνο που κάνει είναι να ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα, επομένως το εμβόλιο δεν μπορεί να προκαλέσει λοίμωξη COVID-19. Ταυτόχρονα, μετά από μερικές ημέρες τα κύτταρα υφίστανται απόπτωση και έτσι το mRNA απεκκρίνεται και δεν παραμένουν υπολείμματα του εμβολίου στο σώμα.

ΒΝΤ162b2 

  •  Εταιρεία : Pfizer-BioNTech ( GERMAN – USA ) 
  • Αποτελεσματικότητα : 95% (φάση 3)
  • Δόση : 0,3 ml σε δύο δόσεις ανά 21 ημέρες
Εικόνα 4-Efficacy of BNT162b2 against SARS-CoV-2 after the First Dose

mRNA-1273  

  • Εταιρεία : Moderna ( USA )
  • Αποτελεσματικότητα : 94,1% (φάση 3)
  • Δόση : 0,5 ml σε δύο δόσεις ανά 21 ημέρες 

 

Εμβόλια που περιέχουν τμήμα του ιού σε ιικό φορέα

Τα εμβόλια τέτοιου τύπου είναι ανασυνδυασμένα με αδενοϊκό φορέα και έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη εμβολίων όπως του HIV,  της ελονοσίας και του Ebola, το οποίο και κυκλοφορεί ήδη. Ο τρόπος δράσης του εμβολίου περιλαμβάνει τη μεταφορά γενετικού υλικού από τον ιό SARS-CoV-2 σε έναν εξασθενημένο ιό διαφορετικού είδους. Ο ζωντανός αυτός φορέας δεν είναι ικανός να αναπτυχθεί στον οργανισμό και να προκαλέσει λοίμωξη. Η δράση του οφείλεται στην «plug and play» ιδιότητά του που επιτρέπει στα αντιγόνα να εισαχθούν γρήγορα και να εκφραστούν από το αδενοϊικό γονιδίωμα προκαλώντας ανοσοαπόκριση. 

Εικόνα Εικόνα 5-δομή Spike-πρωτεΐνης που περιλαμβάνει τις υπομονάδες S1 και S2. NTD: Ν-τερματική περιοχή, RBD: περιοχή δέσμευσης υποδοχέα, FP: πεπτίδιο σύντηξης, HR1: επανάληψη επτάκτη 1, HR2: επανάληψη επτάκτη 2, ΤΜ: διαμεμβρανικό τομέα, CT: κυτταροπλασματική

Ο ιικός φορέας αφού εισέλθει στο κύτταρο επωφελείται από το περιβάλλον και παράγει την πρωτεΐνη spike , την οποία θέλουμε να αναγνωρίσει και να ανταποκριθεί το ανοσοποιητικό σύστημα μας. Η διαφορά αυτού του τύπου εμβολίων με τα εμβόλια mRNA είναι ότι οι γενετικές πληροφορίες που μεταφέρονται από τον φορέα πρέπει πρώτα να μετατραπούν σε mRNA στον πυρήνα των κυττάρων. Έπειτα λαμβάνει χώρα η ίδια διεργασία και στους δύο τύπους εμβολίων – το σώμα παράγει τις ίδιες spike πρωτεΐνες προκαλώντας ανοσολογική αντίδραση προς τον σχηματισμό αντισωμάτων. 

Κάποια από τα πλεονεκτήματα σε επίπεδο παραγωγής είναι ότι εμφανίζουν αποτελεσματικότητα με τη χορήγηση μίας δόσης, καθώς και ότι επιτρέπουν εύκολη επέκταση σε βιομηχανική κλίμακα. Για το SARS-CoV-2, οι ανθρώπινοι αδενοϊοί έχουν αναπτυχθεί από την εταιρεία Janssen Pharmaceuticals, την CanSino στην Κίνα, το Ινστιτούτο Gamaleya στη Μόσχα καθώς και το γνωστό στους περισσότερους εμβόλιο, το Oxford / AstraZeneca- ChAdOx1 από την αγγλική εταιρεία AstraZeneca.

ChAdOx1 nCOV – 19 (AZD1222)

  • Εταιρεία : AstraZeneca (Oxford / UK)
  • Αποτελεσματικότητα : 82% (φάση 3)
  • Δόση : 0,5 ml σε δύο δόσεις με διαφορά 4 έως 12 εβδομάδων (28 έως 84 ημέρες)  

JNJ – 78436735 / Αd26.COV2.S

  • Εταιρεία : Johnson & Johnson (USA)
  • Αποτελεσματικότητα : 72% (φάση 3)
  •                                        57%(φάση 3) σε ιδιάζουσες περιπτώσεις
  • Δόση : 0,5 ml σε δύο δόσεις με διαφορά 4 έως 12 εβδομάδων (28 έως 84 ημέρες)  

 

Ολόκληρος ο ιός

α) Αποδυναμωμένα εμβόλια

 Η χορήγηση ολόκληρου του ιού σε μία εξασθενημένη έκδοσή του ανήκει στις παραδοσιακές και ίσως τετριμμένες πλέον τεχνικές. Παραδείγματα ζωντανών εξασθενημένων εμβολίων που έχουν κυκλοφορήσει, αποτελούν αυτά για τη θεραπεία της ιλαράς και της ερυθράς, των οποίων η προστασία συνήθως διαρκεί ισοβίως.

Ο ιός εφόσον εισαχθεί στον οργανισμό, λειτουργεί όπως και ο φυσιολογικός ιός, αλλά με μειωμένη δραστικότητα. Δηλαδή αρχίζει όπως και ο φυσιολογικός ιός να αναπαράγεται παρασιτικά στα κύτταρά μας δημιουργώντας πρωτεΐνες και διεγείρει την πρόκληση μιας ανοσοαπόκρισης. Ωστόσο, στην περίπτωση του εξασθενημένου ιού τα κύτταρα του ανοσοποιητικού προλαβαίνουν να αναπτύξουν αντισώματα και να εξοντώσουν τον ιό πριν προκληθεί ασθένεια. Για αυτόν το λόγο,  μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα και σε άτομα με ανοσοανεπάρκεια. Σε αυτά ανήκουν άτομα με καρκίνο ή  με HIV.

Η αμερικανική εταιρεία Codagenix ξεκίνησε δοκιμές για ένα ρινικό εμβόλιο μίας δόσης κατά του SARS-CoV-2 που χρησιμοποιεί τον ζωντανό εξασθενημένο ιό.

β) εμβόλια με θανατωμένο τον ιό

 Ένα αδρανοποιημένο εμβόλιο ουσιαστικά περιέχει τον ιό, είτε πλήρως θανατωμένο, είτε κάποια μεμονωμένα συστατικά ανίκανα πλέον να αποτελούν κίνδυνο για τον οργανισμό ή προκαλέσουν λοίμωξη. Η διαδικασία μπορεί να προκληθεί με ποικίλους τρόπους όπως χημικά, θερμότητα ή ακτινοβολία. Η ένεση με τον αδρανοποιημένο παθογόνο μικροοργανισμό ενεργοποιεί τους αμυντικούς μηχανισμούς του σώματος. Τα κύτταρα μας αναγνωρίζουν τον ιό ως ξένο και ακολουθεί η διεργασία εξόντωσής του με την παραγωγή αντισωμάτων. 

Τα αδρανοποιημένα εμβόλια μειονεκτούν σε σχέση με τα παραπάνω, κυρίως επειδή για την ανάπτυξη ανοσολογικής προστασίας απαιτούνται πάντοτε αρκετές δόσεις, καθώς επίσης και μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα πρέπει να ανανεώνονται. Στην εποχή μας γνωστά αδρανοποιημένα εμβόλια χρησιμοποιούνται για ασθένειες, όπως κοκκύτης ή γρίπη. Την προσέγγιση για την ανάπτυξη αδρανοποιημένων εμβολίων κατά του ιού έχουν ήδη εφαρμόσει δύο κινεζικές εταιρείες, η Sinopharm και η Sinovac. Τα εμβόλια αυτά κυκλοφορούν ήδη στην Κίνα, τα ΗΑΕ και την Ινδονησία αποδεικνύοντας ίσως την σημασία της κλασικής παραδοσιακής συνταγής!

BBIBP-CorV

  • Εταιρεία : Sinopharm (CHINA)
  • Αποτελεσματικότητα : 79% (φάση 3)
  • Δόση : δύο δόσεις με διαφορά 21 ημερών

CoronaVac

  • Εταιρεία : SinoVac (CHINA)
  • Αποτελεσματικότητα : 50% (φάση 3)
  • Δόση : δύο δόσεις με διαφορά 14 ημερών

  BBV152 / Covaxin

  • Εταιρεία : Bharat Biotech (UAS – United Arab States)
  • Αποτελεσματικότητα : 81% (φάση 3)
  • Δόση : δύο δόσεις με διαφορά 28 ημερών

Εμβόλια πρωτεϊνικής υπομονάδας

 Μια άλλη προσέγγιση είναι η ανάπτυξη εμβολίων που περιέχουν συγκεκριμένα τμήματα πρωτεϊνικών υπομονάδων του ιού, των οποίων η επιλογή έγινε λόγω της ικανότητά τους να διεγείρουν το αμυντικό σύστημα. Τέτοια τμήματα είναι για παράδειγμα συγκεκριμένες πρωτεΐνες που εντοπίζονται στο εξωτερικό περίβλημα του ιού. Τα εμβόλια που ακολουθούν τη συγκεκριμένη τεχνική εξασφαλίζουν υψηλή ασφάλεια περιορίζοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο πρόκλησης παρενεργειών, καθώς τα τμήματα που απομονώνουμε δεν είναι ικανά να προκαλέσουν ασθένεια. Παράλληλα, αυτή η επιπλέον σιγουριά συνοδεύεται από μειωμένη ανοσοαπόκριση. Αποτέλεσμα αυτού είναι η συχνή χρήση ανοσοενισχυτικών ουσιών. Οι ουσίες αυτές αυξάνουν, ουσιαστικά, την «ένταση» της ανοσοαπόκρισης και αυτό το πετυχαίνουμε συχνά αφήνοντας το εμβόλιο στο σημείο της ένεσης για λίγο περισσότερο ή ενεργοποιώντας τοπικά ανοσοκύτταρα, τα οποία θα συνεισφέρουν στην ενίσχυση της ανοσολογικής απάντησης. Παράδειγμα υπάρχοντος κυκλοφορούντος εμβολίου υπομονάδας είναι το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β. 

Το ένα από τα δύο εμβόλια που κυκλοφορεί στην Ρωσία παράχθηκε με βάση τη συγκεκριμένη προσέγγιση, ενώ και η εταιρεία Novavax με έδρα το Meryland βρίσκεται σε τελικό στάδιο κλινικών δοκιμών για την ανάπτυξη ενός εμβολίου COVID-19 τέτοιου είδους.

NVX-CoV2373

  • Εταιρεία : Novavax (USA)
  • Αποτελεσματικότητα : 96% (φάση 3)
  •                                        86% – στο Ηνωμένο Βασίλειο
  •                                        55% – στην νότια Αφρική
  • Δόση : δύο δόσεις με διαφορά 28 ημερών
Εικόνα 6-Ανασκόπηση των ποικίλων τύπων εμβολίων και της επίδρασής τους.

 Τέλος αξίζει να αναφερθεί η ανάπτυξη πέντε συνολικά εμβολίων από τα κέντρα έρευνας στην Κούβα, τα οποία έχουν βρίσκονται στο στάδιο των κλινικών δοκιμών. Μάλιστα, η Κούβα φημολογείται ότι, στο άμεσο χρονικό διάστημα, θα λάβει άδεια χρήσης έκτακτης ανάγκης από τον ρυθμιστικό οργανισμό της χώρας ώστε να ξεκινήσει ο μαζικός εμβολιασμός με δύο από τα υποψήφια εμβόλια, το Abdala και το SOBERANA 02. Το πρώτο που αναπτύχθηκε και παράχθηκε στη Λατινική Αμερική, ήταν ενθαρρυντικό, τόσο από πλευράς ασφάλειας όσο και πρόκλησης ανοσοαπόκρισης. Φυσικά η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα συνεχίζουν να εξετάζονται στις τρέχουσες δοκιμές φάσης 3. 

Το Κέντρο Μοριακής Ανοσολογίας (CIM) συμμετέχει ενεργά σε αυτήν τη στρατηγική. Η CIM είναι μια μονάδα παραγωγής ενέργειας στην έρευνα και παραγωγή σύνθετων ανασυνδυασμένων πρωτεϊνών σε κύτταρα θηλαστικών σε βιομηχανική κλίμακα, γνωστή για πολλές νέες θεραπευτικές θεραπείες κατά του καρκίνου. Στο πλαίσιο ανάπτυξης εμβολίων πρωτεϊνικών υπομονάδων οι Κουβανοί ερευνητές επικοινώνησαν με τη CIM για να παράγουν τον απαιτούμενο τομέα δέσμευσης υποδοχέα (RBD) της spike πρωτεΐνης. Το Εργαστήριο Χημικής και Βιομοριακής Σύνθεσης του Πανεπιστημίου της Αβάνας, σε συνεργασία με την CIM συμμετέχει στην ανάπτυξη των εμβολίων, πραγματοποιώντας ελέγχους μοριακού επιπέδου.

Ο σχεδιασμός των εμβολίων βασίστηκε σε μία πρωτεΐνη RBD που επιτρέπει τον φυσικό διμερισμό δύο μορίων RBD. Αυτό συνδυάζεται με κυστίδια εξωτερικής μεμβράνης του μηνιγγιτιδόκοκκου Β και τα οποία ενισχύουν την ανοσία. Συνοψίζοντας, ο στόχος, όπως και σε όλα τα εμβόλια που αναφέρθηκαν είναι να προκληθεί παραγωγή αντισωμάτων, που θα εξουδετερώσουν τον SARS-CoV-2.

Εικόνα 7-Στρατηγικές για τη βελτιστοποίηση των εμβολίων

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Spike S2 Subunit: The Dark Horse in the Race for Prophylactic and Therapeutic Interventions against SARS-CoV-2

The spike protein of SARS-CoV–a target for vaccine and therapeutic development

Reverse vaccinology assisted designing of multiepitope-based subunit vaccine against SARS-CoV-2

Safety and immunogenicity of an inactivated SARS-CoV-2 vaccine, BBIBP-CorV: a randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 1/2 trial

Safety and Immunogenicity of Two RNA-Based Covid-19 Vaccine Candidates

COVID‐19 vaccines for rapid global impact – Hill – 2021

Oxford–AstraZeneca COVID-19 vaccine efficacy

COVID-19 vaccines | Global

Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine EUA Fact Sheet for Healthcare Providers Administering Vaccine (Vaccination Providers)

Moderna COVID-19 Vaccine EUA Fact Sheet for Health Care Providers

COVID-19 Vaccine AstraZeneca, COVID 19 Vaccine (ChAdOx1 S [recombinant])

Monoclonal Antibodies vs COVID-19: Eduardo Ojito-Magaz MS General Director, Molecular Immunology Center