Φαρμακα που ανακαλυφθηκαν τυχαια

Η τύχη έχει παίξει ιδιαίτερο ρόλο στην ανακάλυψη της φαρμακολογικής δράσης διαφόρων ουσιών. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις φαρμάκων που, είτε δημιουργήθηκαν με τυχαίο τρόπο, είτε βρέθηκε η συγκεκριμένη δράση τους ενώ γινόταν άλλες σχετικές μελέτες. Σίγουρα, το πιο γνωστό παράδειγμα επιστημονικής ανακάλυψης με τη βοήθεια της τύχης, είναι αυτό της πενικιλίνης από τον Alexander Fleming το 1928 .Τα παραδείγματα , ωστόσο , είναι πολλά περισσότερα και παρακάτω αναφέρονται μόνο μερικά από αυτά.

LSD

Το LSD ( διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος) ανακαλύφθηκε το 1938 από τον Ελβετό χημικό Albert Hofmann . Ο Hofmann έφτιαξε αρχικά το LSD-25, δηλαδή την 25η ουσία από μία σειρά παραγώγων του λυσεργικού οξέος, το οποίο μελετούσε ως προς τις αναληπτικές του ιδιότητες (διεγερτικό του κυκλοφορικού και αναπνευστικού συστήματος). Έγιναν διάφορες μελέτες οι οποίες δεν επιβεβαίωσαν κάτι τέτοιο και επομένως διακόπηκαν οι έρευνες πάνω σε αυτό. Πέντε χρόνια μετά την ανακάλυψή του, ο Hofmann ασχολήθηκε ξανά με την μελέτη του LSD-25. Κατά την διάρκεια των εργασιών του , το 1948, βίωσε «ασυνήθιστα αισθήματα» για τα οποία θεώρησε ότι ευθύνεται το LSD. Η υπόθεσή του επιβεβαιώθηκε , καθώς έλαβε εκούσια per os 0,25 mg τρυγικού άλατος του LSD (υπερβολική δόση- don’t try this at home) με αποτέλεσμα τηn πρόκληση ψυχοτρόπων επιδράσεων μεγάλης βαρύτητας. Έτσι, ανακαλύφθηκε και επίσημα η δράση του LSD.

Λίθιο – H πενικιλίνη της ψυχικής υγείας

Το λίθιο χρησιμοποιείται ως φάρμακο κατά της μανίας και η χρησιμότητά του ανακαλύφθηκε το 1949 από τον Αυστραλό ψυχίατρο John Cade στο νοσοκομείο Bundoora Repatriation Hospital της Μελβούρνης. Η ιστορία ξεκινά με μία – spoiler alert, λανθασμένη -υπόθεση ότι η υπερβολική ποσότητα κάποιας ουσίας- μεταβολίτη στο σώμα έχει ως αποτέλεσμα τη μανία. Ο Cade έκανε τα πειράματά του σε ινδικά χοιρίδια στα οποία χορηγούσε ούρα από μανιακούς, καταθλιπτικούς, επιληπτικούς ασθενείς και υγιή άτομα. Διαπίστωσε ότι τα ούρα των μανιακών ήταν τα πιο τοξικά και εναπόθεσε την τοξικότητα αυτή στο ουρικό οξύ. Για τις μελέτες του διέλυσε το ουρικό οξύ σε άλας λιθίου (αφού είναι αδιάλυτο στο νερό) και το χορήγησε με ένεση στα χοιρίδια, τα οποία όμως επέζησαν. Για να εξακριβώσει αν το λίθιο έπαιξε προστατευτικό ρόλο , χορήγησε ανθρακικό λίθιο στα πειραματόζωα και παρατήρησε ότι τα πιο ανήσυχα ηρεμούσαν και δεν αντιδρούσαν σε ερεθίσματα. Από τότε το λίθιο αποτελεί το βασικότερο φάρμακο για την αντιμετώπιση της μανίας και είναι το πρώτο δραστικό φάρμακο για ψυχική νόσο.

Βινμπλαστίνη- από τσάι κατά του διαβήτη σε φάρμακο κατά των λεμφωμάτων/ «the glow up»

Η βινμπλαστίνη είναι αλκαλοειδές που προέρχεται από τα φύλλα του φυτού Vinca rosea και είναι φάρμακο με αντινεοπλασματική δράση. Εκχυλίσματα των φύλλων του φυτού χρησιμοποιούνταν παραδοσιακά στη Τζαμάικα κατά του διαβήτη. Τη δράση τους αυτή ήρθαν να μελετήσουν το 1949 ο Καναδός Robert Noble του Πανεπιστημίου του Δυτικού Οντάριο και η ομάδα του. Παρατήρησαν, αρχικά  ,ότι με την per os χορήγηση εκχυλισμάτων των φύλλων σε πειραματόζωα δεν εμφανιζόταν μείωση του σακχάρου στο αίμα. Όμως, όταν η χορήγηση έγινε ενδοφλεβίως τα ποντίκια πέθαιναν 5-7 μέρες αργότερα, με πολλά αποστήματα στο ήπαρ και του νεφρούς λόγω σηψαιμίας. Περαιτέρω έρευνες έδειξαν ότι με την ενδοφλέβια χορήγηση προκαλούνταν – εκτός των προηγούμενων – και  ταχεία μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων, κοκκιοκυτταροπενία και καταστροφή του μυελού των οστών. Η υπεύθυνη ουσία απομονώθηκε και θεωρήθηκε ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις λεμφωμάτων . Πράγματι το φάρμακο πήρε άδεια κυκλοφορίας το 1961.

Bonus fact : το όνομα Vinblastine είναι σύντμηση του Vincaleukoblastine που προκύπτει από το όνομα του φυτού (Vinca rosea) και τα λευκά αιμοσφαίρια και τα ανώριμα λευκοκύτταρα του μυελού των οστών (blasts) που επηρεάζονταν. 

Η τύχη εξ ορισμού είναι «η δύναμη που υποτίθεται ότι επηρεάζει τα γεγονότα, είτε προς μια θετική κατάληξη, είτε προς μια αρνητική» . Ωστόσο, στην περίπτωση των επιστημονικών ανακαλύψεων, θα μπορούσαμε να αναπροσαρμόσουμε τον ορισμό της και να την χαρακτηρίσουμε σαν μία από τις συνιστώσες δυνάμεις που οδήγησαν σε μια θετική κατάληξη. Πιο συγκεκριμένα , θα μπορούσαμε να θέσουμε ως θετική κατάληξη την ανακάλυψη νέων φαρμάκων που καθόρισαν το μέλλον της ανθρώπινης υγείας και τις υπόλοιπες συνιστώσες δυνάμεις ως την οξυδέρκεια , τις χρόνιες μελέτες και τη δημιουργικότητα του επιστήμονα.

 

 Πηγές:

Hofmann’s Potion – Albert Hofmann LSD Documentary

https://www.researchgate.net/profile/Ann-Westmore/publication/307473832_Finding_Sanity_John_Cade_lithium_and_the_taming_of_bipolar_disorder/links/57c64d4c08ae424fb2cf8d0d/Finding-Sanity-John-Cade-lithium-and-the-taming-of-bipolar-disorder.pdf

https://www.cmaj.ca/content/cmaj/167/12/1391.full.pdf

http://panteek.com/CurtisVol7to24/pages/cbr91-333.htm

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/file/lib/default/data/1968824/theFile